سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح

یکی از مقاصد بعثت پیامبر صلی الله علیه وسلم آزادسازی انسانها از غل و زنجیرها بوده است. ایشان آمدند تا بندهایی را که بر دست و پای وجود انسانها بسته شده بود باز کنند؛

از دیرباز وجود شَر در زندگی بشر به عنوان چالشی ترین پرسش بشر درباره وجود خدا مطرح بوده، بدین مضمون که با طرح این شبهه و سوال اگر خداوند قادر همه توان، عالم همه دان، و خیر خواه و عادل محض است

مؤمن پیوسته بین دو جاذبه و کشش قرار دارد، یکی جاذبه‌ی ایمان و احساس مسؤولیت ایمانی که در انجام عمل صالح یا تصمیم به انجام عمل نیک قرار دارد و دیگر جاذبه و کشش شیطانی و زیبا و جلوه دادن لغزش‌ها و حب و علاقه به دنیا است، البته انسان از این دو بی‌خبر و نسبت به آگاهی به آن‌ها بی‌تمایل و سست است.

گر با همه‌ای چو بی منی بی‌همه‌ای/ ور بی‌همه‌ای چو با منی با همه‌ای (رباعیات شمس؛ ۱۷۹۰) قرآن فلسفه و مقصد روزه را رسیدن انسان مؤمن به مقام و فضیلت تقوا معرفی می‌کند. وقتی انسان به این جایگاه رسید، خداوند وعده داده، در آخرت پاداش والایی برای آنان در نظر گرفته است. «وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ؛ و البته اجر آخرت براى كسانى كه ايمان آورده و پرهيزگارى مى‌‏نمودند بهتر است»[سوره يوسف ۵۷]

دیالکتیک: یکی از ابزارهای هدایت مخاطب به سمت آنچه مدّنظر داریم، دیالکتیک است. دیالکتیک به این صورت است که پرسش مطرح می‌گردد و جواب دادن به آن را به خِرَد مخاطب وا می‌گذارند تا در خلال جوابی که خود می‌دهد به مقصود برسد[127].

ترک محیط: متربی باید از محیطی که برایش تأثیرات منفی دارد دور شود؛ زیرا ماندنش در محیط آلوده اگر پایبندی، پاکی و صفایش را به کلی از بین نبرد حداقل پیامد‌های منفی‌ای را برایش در پی خواهد ‌داشت. ترک محیط سبب تثبیت و تحکیم باورهای مثبت یا ایجاد آن‌ها می‌شود. پاکسازی محیط با دورکردن بدکاران از آن یا با دور شدن متربی از آنان، روشی است که قرآن در زمینه‌ی دعوت ارائه داده ‌است»

متربی یا تربیت‌شونده، فردِ هدف برای امر تربیت است تا پروردگارش به وی شناسانده شود و پیام حیات‌بخش اسلام به وی ابلاغ گردد. متربیان به امید داشتن آینده‌ای درخشان تربیت می‌شوند؛ زیرا آنان در آینده عهده‌دار دعوت و اصلاح جامعه خواهند شد و مسؤولیت تربیت اعضای جامعه را برعهده خواهند‌ گرفت و در راستای رفع مشکلات و پُر کردن خلأهای‌ موجود تلاش خواهند کرد. هر جنبش، دعوت یا مؤسسه‌ای هر اندازه قوی یا برخوردار از شخصیت‌های بزرگ باشد خطر همچنان آن را تهدید می‌کند و شاید دیری نپاید که شخصیت‌هایش یکی پس از دیگری از بین بروند و در نتیجه زمانی فرا رسد که همه‌ی شخصیت‌هایش را از دست بدهد[79].

به همان میزان که صحبت کردن از فواید و ثمرات دینداری در ایجاد انگیزه و تشویق و نهادینه کردن این مهمّ در جامعه ضروری است آسیب‌‌شناسی در این باب نیز از اهمّیّت برخوردار است. آسیب‌‌شناسی، پرداختن به جنبه‌ی منفی دینداری است که در آن توجّه معطوف به آفت‌‌‌هاست. هم چنان که اگر باغبانی، در تهیه‌ی بذر و کود اهتمام ورزد و آفت را نپاید، محصول را از دست داده است، آسیب‌‌‌های دینداری نیز تلاش‌‌‌های در این راستا را با بی‌فرجامی روبرو می‌کند. از این‌رو، شناخت و پرداختن به آفت‌‌‌های دینداری، کم‌بهاتر از شناخت جنبه‌‌‌های مثبت آن نیست.

واژهی قلب در قرآن یکی از مهم‌ترین واژه‌‌‌هایی است که در حوزه‌ی انسان‌شناسی در قرآن بکار رفته است.‌ در مقام تعلیم و تربیت به صورتی که در خور مقام انسان باشد، مستلزم شناخت انسان، است و این مهم خود مقدمه ضروری برای بهره‌برداری صحیح از قابلیت‌ها و برآورده کردن درست نیازها و در نهایت شکوفا کردن استعدادهای انسان است.

در این میان قرآن در معرفی صحیح و دقیق انسان نقش بسزایی دارد.

یکی از تعابیری که قرآن در مورد قلب بکار برده، این آیه است که خداوند در توصیف حال بنی اسرائیل ذکر کرده و می‌فرماید:

نسیم؛ عبادتی خالص و بدون هیچ‌گونه ریا و تزویر

كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ لَهُ إِلاَّ الصِّیام، فَإنَّهُ لِی وَأنَا أجْزِی بِهِ یتْرُكُ طَعَامَهُ، وَشَرَابَهُ، وَشَهْوَتَهُ مِنْ أجْلِی، الصِّیامُ لِی وَأنَا أجْزِی بِهِ، وَالحَسَنَةُ بِعَشْرِ أمْثَالِهَا.(أخرجه البخاری ۱۸۹۴)

الله عزوجل می‌فرماید: هر عملِ آدمی زاد برای خودش می باشد، جز روزه که از آنِ من است و من خودم پاداش آن را می‌دهم. به درستی که شخص خوردنی، نوشیدنی و شهوتش را به خاطرِ من ترک می‌کند؛ روزه ویژه‌ی من است و من خودم پاداش آن را می‌دهم و پاداش هر نیکی ده برابر می‌باشد.